Koliek bij paarden

Staat je paard met zijn hoeven over de grond te schrapen? Hijgt, zweet en rolt hij hevig? Dit zijn slechts enkele symptomen van koliek bij paarden. Voor staleigenaren de grootste aanleiding om de dierenarts te bellen.

Koliek bij paarden kan zeer ernstig zijn. Bij het verdenken van koliek is het belangrijk dat je zo snel mogelijk contact opneemt met de dierenarts. Hierbij is het handig de ernst van de situatie te kunnen beoordelen, om je paard zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen. Op deze pagina kom je meer te weten over verschillende soorten koliek, wat je kunt doen om de ziekte te voorkomen en wat voor behandelingen er mogelijk zijn.

 

Verschillende soorten koliek bij paarden

Gaskoliek
Gras maar ook krachtvoer bevat veel suikers. Deze suikers worden in de dikke darm afgebroken door bacteriën. Hier komt een grote hoeveelheid aan gas bij vrij. Bij een normale opname van voedsel geeft deze gasvorming meestal geen problemen. Maar wanneer een paard is losgebroken en plots veel voedsel heeft gegeten, wordt er een overmaat aan gas geproduceerd waardoor ze ernstige pijn in de darmen veroorzaken. Ook als het gras veel suiker bevat, zoals in het voor- en najaar het geval kan zijn, kan het gas koliek veroorzaken.

Verstoppingskoliek
Bij een (tijdelijke) verminderde darmactiviteit, bijvoorbeeld door een verandering van voer of door een verminderde wateropname, kan er een darmverstopping en daardoor koliek ontstaan. Ook het eten van stro en gebitsproblemen kunnen ervoor zorgen dat het voedsel niet soepel meer door de darmen passeert. Daarnaast kunnen parasieten zoals wormen voor problemen zorgen.

Krampkoliek
Krampkoliek ontstaat als een deel van de darmen verkrampen. Dit kan vele oorzaken hebben. Veranderingen in voer, training of beweging kunnen kramp veroorzaken. Ook stress en worminfecties kunnen voor krampkoliek zorgen.

Koliek door verandering van de darmligging
Paarden hebben vele meters aan darmen in de buik liggen. Een gedraaide of foute ligging van de darm kan zorgen voor een blokkade. Hierbij zijn medicijnen en soms zelfs een chirurgische ingreep vereist.

Zandkoliek
Een veel voorkomende soort koliek is zandkoliek. Door het (per ongeluk) eten van zand kan dit zich ophopen in de darmen. Door het zware gewicht en de irritatie van het zand kan er koliek ontstaan.

 

Andere oorzaken voor koliek bij paarden

Naast de verschillende soorten koliek zijn er meer oorzaken voor het ontstaan van de buikpijn.

• Milt- of nierophanging
  De dikke darm is zo gedraaid dat hij vast is komen te zitten (‘opgehangen’) aan het bindweefsel dat tussen de nier en de milt loopt. Dit kan worden opgelost met medicatie, vasten, infuus en lichaamsbeweging. Vaak is een chirurgische ingreep de beste oplossing.
• Maagzweer
  De aanwezigheid van een maagzweer kan tijdelijke, lichte koliekverschijnselen geven. Het paard vertoont vaak verminderde eetlust tijdens het voeren. Ook vermageren en tandenknarsen kunnen door een maagzweer ontstaan. Een behandeling met medicatie tegen de maagzweer kan dit probleem verhelpen.
• Darmuitzakking in lieskanaal
  Het is bij hengsten mogelijk een darmuitzakking te krijgen in het lieskanaal. Dit kan kolieksymptomen veroorzaken en een ontstoken scrotum. Bijna altijd is een chirurgische ingreep vereist.

Wat kun je zelf doen bij koliek?

Bel allereerst de dierenarts wanneer je vermoedt dat je paard verschijnselen van koliek heeft. Gaskoliek kan soms verholpen worden door beweging, maar aangezien er meerdere oorzaken voor koliek kunnen zijn, is het raadzaam de dierenarts te laten komen. Kijk naar de volgende signalen voordat je contact opneemt met de dierenarts.

• • De lichaamstemperatuur

Een sterk verhoogde temperatuur met gelijktijdige kolieksymptomen kan wijzen op een darm- of buikontsteking.

• • Hartslag

Een normale hartslag is 28 tot 40 slagen per minuut. Mocht je niet in het bezit van een stethoscoop zijn, controleer dan de slagader op de hals, onder de kaak.

• • Het slijmvlies

Een gezond paard heeft lichtroze, vochtige slijmvliezen in de mond. Ernstige koliek kan donkerrode slijmvliezen veroorzaken. Duw met je vinger op het mondslijmvlies voor een paar seconden en kijk dan hoe lang het duurt voor de plek weer de oorspronkelijke kleur krijgt. Normaal hoort dit minder dan 2,5 seconden te duren.

• • Darmgeluiden

Luister naar de buik van het paard, aan beide zijden van de flank. Bij een gezond paard kun je daar knorrende geluiden horen. Een stille buik kan wijzen op een verstoorde darmbeweging.

• • Ontlasting

Heeft het paard ontlasting gehad? Hoeveel en hoe zag het eruit?

• • Ziekteverloop

Zorg dat je weet wanneer het paard ziek is geworden. Is dit de eerste keer dat het paard koliek heeft, wanneer begonnen de symptomen, hoe krachtig lijkt de pijn? Wanneer is voor het laatst de ontlasting getest, het paard ontwormd en met welke ontworming?

Terwijl je op de dierenarts wacht kan je proberen met je dier te gaan wandelen. Dit kan helpen de darmbeweging te stimuleren. Forceer het wandelen nooit. De hevige buikpijn zal niet minder worden als je geforceerd gaat wandelen. Ga ook niet te ver van huis. Mocht je paard plots toch willen gaan liggen dan is het niet handig dat je ver weg bent. Ligt je paard liever? Laat hem dan liggen tot de dierenarts komt.

Niets doen is geen optie

De koliek gaat meestal niet vanzelf over en vaak veranderen de symptomen in een zeer korte tijd. Wanneer de darmbeweging afneemt, stopt ook de opname van voedingsstoffen en vocht, waarna de darmen volledig stil komen te liggen. Wanneer de passage van de maaginhoud geremd wordt, kan er druk ontstaan waardoor het paard nog meer verkrampt en de koliek alleen maar verergert.

 

Wat doet de dierenarts?

Het onderzoek gaat als volgt:
De dierenarts begint met het controleren van de temperatuur, hartslag, ademhalingsfrequentie en darmgeluiden. Vervolgens voert de dierenarts een rectaal onderzoek uit om de oorzaak van de koliek te achterhalen. Er kan een sonde in de neus van het paard worden aangebracht om te kijken naar de hoeveelheid maaginhoud. Veel maaginhoud kan wijzen op een verstoring in de darmbeweging.
Door een buikpunctie kan het vocht worden bestudeerd en een eventuele ontsteking of aantasting van de darmen worden vastgesteld. Andere onderzoeksmethoden zijn met het gebruik van röntgen of echografie. Als het paard een hengst is, kunnen de testikels en het scrotum worden onderzocht.

Behandeling van koliek

Over het algemeen is de behandeling van koliek gericht op pijnverlichting, het voorkomen van uitdroging en het opwekken van de darmbeweging. Het is mogelijk pijnstilling of antispasmodische medicatie toe te dienen. Als het paard uitgedroogd is of om uitdroging te voorkomen, kan er een infuus in de hals worden aangebracht. Het paard heeft veel vocht nodig en 24 uur per dag intensieve zorg. Constipatie kan men verhelpen door laxeermiddel toe te dienen om de darmbeweging op gang te helpen. Het laxeermiddel kan toegediend worden via de neus of het infuus.

Als het nodig is de koliek operatief te verhelpen, is het belangrijk dit zo snel mogelijk te laten doen. Als de bloedsomloop in het darmkanaal te sterk is verstoord, wordt het vermogen van het paard om de narcose te weerstaan verzwakt en kan een deel van de darmen verloren gaan.

Wil je meer informatie over koliek bij paarden? Raadpleeg dan je dierenarts of vind er een in buurt.